Kielce v.0.8

Cywilizacja
Noc kupały, a noc świętojańska

 drukuj stron�
Cywilizacja Polska Noc Świętojańska, Noc Kupały,Świętokrzyskie
Wys�ano dnia 23-06-2012 o godz. 10:45:14 przez rafa 7508

Czy wiesz czym siÄ™ różni Noc ÅšwiÄ™tojaÅ„ska od Nocy KupaÅ‚y? Do dziÅ› nie wiedziaÅ‚ o tym nikt.



Drogi Czytelniku, zaczniemy od krótkiego testu. ProszÄ™ uważnie przeczytać i odpowiedzieć na dwa pytania:

1) Noc kupały to:

a) słowiańskie święto związane z letnim przesileniem Słońca
b) chrześcijańskie święto związane z wigilią świętego Jana Chrzciciela
c) ludowe święto związane z zakończeniem prac polowych

2) Noc świętojańska to:


a) słowiańskie święto związane z letnim przesileniem Słońca
b) chrześcijańskie święto związane z wigilią świętego Jana Chrzciciela
c) ludowe święto związane z zakończeniem prac polowych

PrawidÅ‚owa odpowiedź do pytania pierwszego to „a” zaÅ› do pytania drugiego to „b”. Zaskoczenie? – już wyjaÅ›niam. Tak, to sÄ… dwa różne Å›wiÄ™ta, które obecnie sÄ… mylone i tak naprawdÄ™ „zlaÅ‚y siÄ™ w jedno”.

Noc kupaÅ‚y, zwana też nocÄ… kupalnÄ…, kupalnockÄ…, kupaÅ‚Ä…, sobótkÄ… to sÅ‚owiaÅ„skie Å›wiÄ™to zwiÄ…zane z letnim przesileniem SÅ‚oÅ„ca, obchodzone w najkrótszÄ… noc w roku, czyli z 21 na 22 czerwca (nie uwzglÄ™dniajÄ…c roku przestÄ™pnego). Sobótka poÅ›wiÄ™cona byÅ‚a przede wszystkim żywioÅ‚om wody i ognia, które majÄ… oczyszczajÄ…cÄ… moc. To byÅ‚o w pogaÅ„skich ludach również Å›wiÄ™to miÅ‚oÅ›ci, pÅ‚odnoÅ›ci, radoÅ›ci, SÅ‚oÅ„ca i Księżyca.
Noc Å›wiÄ™tojaÅ„ska zaÅ›, byÅ‚a zwiÄ…zana z wigiliÄ… Å›wiÄ™tego Jana Chrzciciela obchodzonÄ… w nocy z 23 na 24 czerwca. KoÅ›cióÅ‚, nie mogÄ…c wykorzenić wÅ›ród ludu corocznych obchodów pogaÅ„skiej sobótki, podjÄ…Å‚ próbÄ™ zasymilowania Å›wiÄ™ta z obrzÄ™dowoÅ›ciÄ… chrzeÅ›cijaÅ„skÄ…. W wigiliÄ™ Å›w. Jana, przeprowadzano tzw. w Å›wiÄ™cenie wody, które miaÅ‚o przegonić zÅ‚e moce zwiÄ…zane z wodÄ… i byÅ‚o równoczeÅ›nie oficjalnym otwarciem sezonu kÄ…pielowego.



Z czasem oba te obrzÄ…dki zaczęły siÄ™ wzajemnie Å‚Ä…czyć, przeplatać i maÅ‚o kto już pamiÄ™ta, że tak naprawdÄ™ to dwa różne Å›wiÄ™ta. Obecnie organizuje siÄ™ w okresie przesilenia letniego różne imprezy o charakterze festynów, w czasie których dawne zwyczaje towarzyszÄ… wspóÅ‚czesnym formom rozrywki. Do dziÅ› przetrwaÅ‚o kilka z dawnych zwyczajów, które nadal sÄ… kultywowane, choć w różnym stopniu.



Dawniej obrzÄ™dy sobótkowe zaczynano zawsze od rozpalania ogniska, które byÅ‚o centralnym punktem zabawy. Tu odbywaÅ‚y siÄ™ taÅ„ce, Å›piewy i zaloty mÅ‚odych, a także skoki przez ognisko. Wierzono, że ognisko w tÄ™ noc ma moc szczególnÄ… a para, która je przeskoczy bÄ™dzie na zawsze razem. DziÅ› rzadko praktykuje sie ten zwyczaj, bo wzglÄ™dy przeciwpożarowe i bezpieczeÅ„stwa uczestników spoczywajÄ…ce na organizatorach festynów powodujÄ… odchodzenie od wspólnej zabawy przy ogniu.



Jednak najpopularniejszym obrzÄ™dem sobótki byÅ‚o i jest rzucanie wianków z zapalonymi Å›wiecami na wodÄ™. Panny wiÅ‚y wianki, wrzucaÅ‚y je do rzeki (ale nie do jeziora), aby pÅ‚ynęły z jej prÄ…dem. Wianek powinien wyÅ‚owić jakiÅ› kawaler. Wierzono, że dziewczyna, której wianek nie zostanie wyÅ‚owiony, nie zazna miÅ‚oÅ›ci przez caÅ‚y rok, a chÅ‚opak, który nie wyÅ‚owi żadnego wianka, bÄ™dzie samotny przez kolejny rok. Wróżba ta do dziÅ› dnia jest dość poważnie traktowana wÅ›ród mÅ‚odzieży, która myÅ›li o zamążpójÅ›ciu.



Z letnim przesileniem wiąże siÄ™ też wróżba, a może raczej legenda o poszukiwaniu kwiatu paproci, który to miaÅ‚ zapewnić szczęście, mÄ…drość i moc wpÅ‚ywania na innych. Wierzono, że zakwita on tylko raz w roku i dlatego tak usilnie go poszukiwano. DziÅ› wiemy, że kwiat paproci nie istnieje, ale zwyczaj przetrwaÅ‚, bo jest on synonimem szczęścia, którego wszyscy pragnÄ…, niezależnie od epoki, w której żyjemy.

Z sobótkÄ… zwiÄ…zane jest silnie przeÅ›wiadczenie ludu chÅ‚opskiego, że zioÅ‚a zebrane w tÄ™ noc majÄ… szczególnÄ… moc. Kobiety zbieraÅ‚y je na Å‚Ä…kach i umieszczaÅ‚y w różnych zakÄ…tkach obejÅ›cia, co miaÅ‚o chronić przed piorunem, chorobÄ…, zÅ‚ym wzrokiem i odstraszać zÅ‚e duchy. Zbierano siedem czarodziejskich roÅ›lin: bylicÄ™, rosiczkÄ™, szaÅ‚wiÄ™, Å‚opian, rutÄ™, dziewannÄ™ i dziurawiec. ZioÅ‚a te wrzucano również do ognisk, aby dymem z nich przegonić nieczyste moce. Wspomnieć tu należy, że istotÄ… obu Å›wiÄ…t byÅ‚o oczyszczenie; oczyszczano ogieÅ„, wodÄ™ i wszystko wokóÅ‚ od zÅ‚ych mocy.

Ale byÅ‚ też inny podtekst tej obyczajowość – w noc kupaÅ‚y celebrowano miÅ‚ość i erotyzm. W dawnych czasach małżeÅ„stwa byÅ‚y swatane przez gÅ‚owÄ™ rodziny i swatki. Ale jeżeli z jakichÅ› powodów do panny jeszcze swaci nie przybyli, to w tÄ™ jedyna noc w roku mogÅ‚a ona dziÄ™ki opisanym rytuaÅ‚om, sama wybrać ukochanego. Wtedy też mÅ‚odzi, rozpaleni uczuciem, mogli w sposób bezkarny ze sobÄ… przebywać. Pod pretekstem zbierania zióÅ‚, szukania kwiatu paproci, puszczania i wyÅ‚awiania wianków mogli hasać po Å‚Ä…kach i lasach bez nadzoru starszyzny. I dziaÅ‚o siÄ™ to tylko raz w roku, a wiÄ™c można sobie wyobrazić atmosferÄ™ tej nocy.

DziÅ› wraca moda na dawnÄ… obrzÄ™dowość ludowÄ… i stÄ…d z roku na rok przybywa imprez w okresie czerwcowych imienin Jana. Sobótki albo noce Å›wiÄ™tojaÅ„skie, jakie siÄ™ je zamiennie nazywa, sÄ… okazjÄ… do poznania historii pogaÅ„skich przodków, ale i próbÄ… ponownej integracji lokalnych spoÅ‚eczeÅ„stw. WspóÅ‚czesny czÅ‚owiek zachÅ‚yÅ›niÄ™ty cywilizacyjnÄ… rewolucjÄ… – komputer, internet, komórka itp., zaczÄ…Å‚ żyć sam, czÄ™sto w innym nierealnym Å›wiecie. ObrzÄ™dowość dawnych Å›wiÄ…t ludowych to zawsze wspólnota, radość i nadzieja na szczęście i dobrobyt. I uważam, że tego wÅ‚aÅ›nie nam potrzeba obecnie – bycia razem z nadziejÄ…, że znajdziemy kwiat paproci.


Zebrała i podsumowała Bożena Pawłowska


Komentarze

Error connecting to mysql