Świętokrzyskie ślady noblistki

Stowarzyszenie „Ziemia Świętokrzyska”, skupiające regionalistów i przewodników turystycznych postanowiło uczcić Marię Skłodowską-Curie w Roku Jej poświęconym, opracowaniem i wydaniem przewodnika turystycznego.



Autorami przewodnika „Śladami rodziny Marii Skłodowskiej-Curie po Ziemi Świętokrzyskiej” są członkowie stowarzyszenia: Ryszard Garus, Jacek Skrzypczak i Elżbieta Stec. Temat jest ciekawy, lecz mało znany w naszym regionie, toteż przygotowywany przewodnik już wzbudza zainteresowanie, a autorzy chcą wydać go jeszcze w maju bieżącego roku.

O związkach noblistki z ziemią świętokrzyską opowiedziała redakcji Wici.Info współautorka przewodnika Elżbieta Stec. Maria Skłodowska zawitała po raz pierwszy w Świętokrzyskie po śmierci swej matki. Przyjechała wraz z rodzeństwem w maju 1878 roku do wujostwa Felauerów, mieszkających w Rykoszynie. W tym samym roku spędziła u nich całe wakacje. Sześć lat później, gdy osłabiona intensywną nauką, po maturze zrobiła sobie roczny odpoczynek, odwiedziła wujostwo Wilgosińskich w Piekoszowie.

Była wówczas także w Kielcach, na grobie babci Salomei w Leszczynach oraz w Radlinie, gdzie obejrzała dawne gospodarstwo dziadków. Po wakacjach złożyła wizytę w suchedniowskiej pensji Emilii Peck i niewiele brakowało, by została w Suchedniowie na dłużej jako nauczycielka matematyki. Z kolei w Skalbmierzu, u stryjostwa, spędziła karnawał 1884 roku – ustalono na podstawie źródeł.

Elżbieta Stec informuje, że związek rodziny Skłodowskich z ziemią świętokrzyską rozpoczął się od przyjazdu do Kielc w 1832 roku Józefa Skłodowskiego, przyszłego dziadka Marii, nauczyciela przedmiotów matematyczno-przyrodniczych w szkołach warszawskich. Prześladowany za udział w powstaniu listopadowym musiał on opuścić stolicę. Brat jego narzeczonej, wysokiej rangi urzędnik Adam Sagtyński, pomógł przyszłemu szwagrowi znaleźć posadę w kieleckim gimnazjum rządowym, gdzie ten podjął pracę w styczniu 1832 roku.

W lutym 1832 roku Józef Skłodowski poślubił w Warszawie Salomeę z Sagtyńskich i ze związku tego przyszedł na świat 20 października 1832 roku w Kielcach Władysław Skłodowski – ojciec Marii. W wakacje 1833 roku dziadkowie Marii opuścili Kielce, lecz wrócili na Kielecczyznę w 1870 roku, gdy Józef Skłodowski został emerytem. Zamieszkał wówczas z żoną w Rykoszynie (gm. Piekoszów), w majątku zięcia Henryka Felauera i córki Wisławy – twierdzi współautorka wydawnictwa.

W tym czasie dzierżawcami majątku ziemskiego w Piekoszowie byli Józef i Wanda Wilgosińscy – drugi zięć i druga córka Józefa i Salomei Skłodowskich.

W 1879 roku Józef Skłodowski kupił w Radlinie folwark z drewnianym dworem i przeniósł się tam z małżonką. 24 grudnia 1881 roku Salomea Skłodowska przeziębiła się podczas wyprawy saniami na pasterkę do Kielc, zachorowała na zapalenie płuc i zmarła w Radlinie po dwóch miesiącach. Została pochowana na cmentarzu parafialnym w pobliskich Leszczynach – opowiada Stec. Jej zapomniany grób z uszkodzoną płytą odnalazł w zeszłym roku Jacek Skrzypczak, kielecki przewodnik PTTK.

Około 1870 roku przeniósł się z Warszawy do Kielc Zdzisław Skłodowski – syn Józefa oraz Salomei – stryj Marii, który jako doktor praw został kieleckim adwokatem. W 1880 roku objął on posadę rejenta w Skalbmierzu, a następnie był członkiem palestry w Miechowie. Na emeryturze powrócił do Kielc i tu zmarł w czerwcu 1914 roku. Spoczywa na kieleckim Cmentarzu Starym, wspólnie z żoną, która zmarła 11 lat wcześniej. Ich grób zachował się w dobrym stanie.

Na kieleckim cmentarzu pochowane są też dwie córki Zdzisława Skłodowskiego – stryjeczne siostry Marii Skłodowskiej – Maria Halikowa (primo voto Rawina), zasłużona dla Kielc działaczka Polskiej Macierzy Szkolnej, w latach 1906–1917 bibliotekarka tej organizacji oraz Zdzisława Włodzimirska, żona architekta powiatu kieleckiego Juliana Włodzimirskiego. Ich groby również przetrwały.

Maria Skłodowska-Curie (1867–1934) to jedyna kobieta, którą uhonorowano Nagrodą Nobla w dwóch różnych dziedzinach naukowych. W 1903 roku wspólnie z mężem Piotrem Curie i fizykiem Henri Becquerelem otrzymała Nobla z fizyki za badania nad promieniotwórczością, a w 1911 roku za odkrycie nowych pierwiastków polonu i radu, nagrodzono ją Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii. W 2009 r. brytyjski magazyn „New Scientist” uznał polską uczoną za najważniejszą kobietę naukowca wszech czasów.

Andrzej Piskulak