Koncert Kazań świętokrzyskich świętem polskiej humanistyki

Owacjami na stojąco publiczność nagrodziła artystów, którzy zagrali i zaśpiewali „Kazania świętokrzyskie” podczas dwugodzinnego koncertu, który odbył się 22 września br. w kościele pw. Przenajświętszej Trójcy na Świętym Krzyżu. Muzykę do zabytkowego utworu napisał Józef Skrzek. Prof. Krzysztof Bracha nazwał w swym wystąpieniu świętem polskiej kultury i humanistyki.



„Kazania świętokrzyskie” zaśpiewali - Józef Skrzek i Marek Piekarczyk wraz z prawosławnym Chórem Oktoich z Cerkwi Prawosławnej św. Cyryla i Metodego we Wrocławiu pod batutą protodiakona ks. Grzegorza Cebulskiego. Oprawę muzyczną stanowiła gra Józefa Skrzeka na instrumentach elektronicznych i organach piszczałkowych, Apostolisa Anthimosa na gitarze i bębnach oraz Włodzimierza Kiniorskiego na instrumentach perkusyjnych i saksofonie. W rolę średniowiecznego kaznodziei wcielił się aktor Teatru im. Stefana Żeromskiego - Marcin Brykczyński.

Tło historyczne „Kazań świętokrzyskich” przedstawił prof. Krzysztof Bracha z Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, który nazwał koncert świętem polskiej kultury narodowej i humanistyki.
- Jest rzeczą zdumiewającą, że przypadkowo odkryty w 1890 r. przez Aleksandra Bruecknera tekst jest zupełnie nietuzinkowy. Jest on arcydziełem pod każdym względem. Na taki tekst prozatorski mogli sobie pozwolić tylko kaznodzieje o wybitnym talencie literackim. Jest to także tekst fantastyczny pod kątem przekazu homiletycznego – mówił prof. Bracha.

- I zadaję sobie pytanie, jak to się stało, że przypadkowy tekst, nie trzecio, czy czwartorzędny, ale pierwszorzędny odkryty został przypadkowo losem szczęścia. Wygląda na to, że opatrzność zrządziła, by ten fragment większej całości będący arcydziełem zachował się i świadczył o naszej tożsamości i wielkiej kulturze, jaką mieliśmy w Średniowieczu – podkreślił kielecki naukowiec.

Superior o. Zygfryd Wiecha OMI dziękując artystom za wzruszający koncert zwrócił się do artysty słowami: "Zaprosiłeś przyjaciół i braci z Cerkwi Cyryla i Metodego z Wrocławia. Misja wypowiedziana przez twego tatę wykonała się! My byliśmy tego świadkami. Chcemy Bogu podziękować, tobie i tym, którzy głosem i harmonią przepełnili tą świątynię. Dziękujemy wam - producentom - Marcinowi Majewskiemu i Janowi Tarnawskiemu" - mówił superior.

Wzruszony kompozytor podziękował publiczności, misjonarzom oblatom i producentom. - Dziękuję producentom koncertu i gospodarzom tego miejsca. Dziękuję Bogu za  ten czas, że pozwolił nam się spotkać, że mogliśmy się modlić. Szczęść Boże - mówił Józef Skrzek. Natomiast dwa dni przed występem w wywiadzie dla Wich.Info. powiedział m.in.: "Już sama treść Kazań jest niesamowita. Daje nam pojęcie o naszych korzeniach oraz tego wszystkiego, co się kryje pod pojęciem wiary, polskości, słowiańskości. Jest w nich zawarta tajemnica sacrum. Jestem przekonany, że przekaz treści z Kazań jest także moim widzeniem, moim fazowaniem, moją nomenklaturą, moją fakturą. Muszę jednak podkreślić, że zacznie to dopiero istnieć, gdy ja dotknę klawiszy… "

Współproducent koncertu Jan Tarnawski w rozmowie z naszą redakcją wyjaśniał, że pomysł koncertu zrodził dwa lata temu z potrzeby promowania regionu świętokrzyskiego.

- Uznaliśmy, że warto w celu promocji regionu wykorzystać najstarszy zabytek polskiego piśmiennictwa – „Kazania świętokrzyskie” i miejsce, gdzie najprawdopodobniej one powstały czyli Święty Krzyż. Z wyborem kompozytora nie mieliśmy problemu. Podeszliśmy do Józefa Skrzeka, gdy był w Kielcach i nie znając go osobiście powiedzieliśmy mu, że mamy taki pomysł. Zgodził się od razu. Najbliższe plany, to wydanie płyty i książki. Chcemy zorganizować kilka koncertów w Kielcach i w Polsce – mówił producent Tarnawski.

Organizatorami i producentami koncertu byli kieleccy biznesmeni: Jan Tarnowski – szef Biura Podróży Busferie i Marcin Majewski. Współorganizatorem zaś jest Zakon Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.

Teksty kazań przygotował dla artystów prof. Krzysztof Bracha, korzystając z wcześniejszej pracy prof. Wiesława Wydry z Poznania, który dokonał transliteracji staropolskiego języka "Kazań świętokrzyskich" oraz z wysiłku prof. Wacława Twardzika z Krakowa, który dokonał ich transkrypcji.

Pochodzące z XIV wieku "Kazania świętokrzyskie" to najstarszy zapis prozy polskiej. Zabytek składa się z jednego całego kazania (na dzień św. Katarzyny) i fragmentów pięciu innych. Spisane zostały na pergaminie, który w XV w. posłużył - pocięty na paski - do oprawy rękopiśmiennego kodeksu, zawierającego łaciński tekst Dziejów Apostolskich i Apokalipsy.

Zabytkowe dzieło należało do opactwa benedyktynów na Św. Krzyżu, na początku XIX w. Po Powstaniu Listopadowym wywiezione zostało wraz z innymi zbiorami do Rosji. Ponownego odkrycia ich dokonał w 1890 r. Aleksander Brueckner, podczas swoich badań naukowych, które prowadził w Bibliotece Cesarskiej w Petersburgu. On też nadał nazwę "Kazania świętokrzyskie". Zabytkowy rękopis powrócił do Polski w 1925 r. Obecnie jest skatalogowany i przechowywany w Bibliotece Narodowej.

Święty Krzyż to najstarsze polskie sanktuarium. Przechowywane są nim relikwie Drzewa Krzyża Świętego. Od X w. do kasacji opactwa w 1819 r. gospodarzami sanktuarium byli benedyktyni, obecnie opiekę nad nim sprawują Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej.

Andrzej Piskulak