Wielki Czas, błogosławieństwo i reinkarnacja

Samsara to powstały w 2012 roku film nakręcony przez amerykańskiego reżysera i operatora filmowego Rona Fricke'a. Razem z poprzedzającymi go Chorosem (1985) i Baraką (1992) autorstwa tego samego autora, wpisuje się w nurt kina dokumentalnego.



Każdy z filmów to wycieczka do w najdalsze i najciekawsze krańce świata. W przypadku Samsary jest to podróż do 25 barwnych i różnorodnych zarówno kulturowo jak i po względem krajobrazu krajów. Nie są to jednak filmy skupiające się wyłącznie obrazach. Przekazują coś więcej, zmiany i stałe cechy dokonujące się zarówno w świecie przyrody jak i ludzi. Znamienne jest to, że wszystkie trzy dokonują pewnego porównania między współczesnością, a starym porządkiem niezachwianej natury i ludów pierwotnych. Reżyser rozprawia się także z absurdalnymi kontrastami nowoczesności, biedą funkcjonującą obok przepychu, rzeczywistością wojny obok religijnych praktyk, zezwierzęceniem i równoległymi przejawami prawdziwej miłości . Chronos, Baraka i Samsara, chociaż nie padają w nich żadne słowa, opowiadają historię, z której można wyciągnąć konkretne wnioski. A wszystko to na tle subtelnego, onirycznego soundtracku.

Obok tych cech znamionujących kino dokumentalne, pojawiają się jednak pewne elementy, na które warto zwrócić uwagę, a które nie są charakterystyczne dla filmów tego gatunku. Produkcje Fricke'a wprowadzają eksponowanie sylwetek przedstawicieli danych grup społecznych, czyli stawianie ich przed kamerą i tak, aby patrzyli prosto w kadr. Kolejnym elementem, jest posłużenie się aktorem. Odgrywa on w jednej ze scen niemą i dramatyczną w swoim wyrazie pantomimę, będącą symbolicznym ujęciem duchowej kondycji współczesnego człowieka.
Trzy pozycje, choć pozornie tak do siebie podobne, mają jednak pewne subtelne różnice. Widoczne jest to już na poziomie technicznym - Samsara może pochwalić się już doskonałą jakością obrazu. W porównaniu tym najgorzej wypada oczywiście najstarszy z filmów. W ślad za jakością obrazu powstały także zmiany w szybkości zmieniania kadru. W Chronosie i Barace czas płynie wolniej - charakterystyczne są długie kadry, zatrzymania na konkretnym obiekcie. Fricke, biorąc pod uwagę ograniczone możliwości percepcyjne współczesnego odbiorcy, nieprzyzwyczajonego do skupiania uwagi na jednym obiekcie przez dłuższy czas, przyspiesza w i stawia na większą dynamikę obrazu w Samsarze, co wpływa dodatnio na atrakcyjność filmu.

Mówiąc o filmach Fricke'a nie można pominąć znaczenia poszczególnych tytułów. Odwołują się one do sfery wierzeń religijnych. Chronos oznacza greckiego boga czasu (tzw. Wieczny Czas), baraka to nawiązanie do muzułmańskiego błogosławieństwa, czyli esencji życia, od której rozpoczyna się cała dalsza ewolucja bytów, samsara to natomiast stan ciągłej wędrówki, kołowrotu narodzin i śmierci, czyli reinkarnacjii, w którą wierzą buddyści. Poszczególne odniesienia mają swoje potwierdzenia w filmach - pierwszy z nich eksponuje grecką architekturę, następny podaje obraz Mekki, ostatni zaś kładzie szczególny nacisk na ukazanie hinduizmu. Szczególne uprzywilejowanie buddyzmu który jest przedstawiony jako najbardziej skrajna opozycja do zła z jakim boryka się świat, jest ściśle związane z ostatnimi zainteresowaniami hinduizmem amerykańskiego reżysera. Fricke, jak sam przyznaje, przez swój najnowszy film chciał stworzyć przestrzeń do medytacji i wydaje się, że jest to medytacja w duchu konkretnych poglądów, przedstawionych niekiedy pomiędzy kadrami Samsary

Karolina Kwiecińska