Oaza protestantĂłw

Kielecki kościół ewangelicki ma niezbyt długą historię a to dlatego, że w Kielcach, mieście biskupim, długo nie mogli osiedlać się protestanci. Dopiero gdy decyzją Sejmu Wielkiego z 1789 r. dobra biskupie upaństwowiono, w mieście mogli osiedlać się innowiercy.



Protestantami byli najpierw głównie osadnicy z Niemiec - specjaliści górnictwa i hutnictwa, którzy pojawili się w początkach XIX wieku. To dzięki nim mogły rozwinąć się w okolicy Kielc kopalnie i huty, których budowę zainicjował Stanisław Staszic.

Parafię zaczęto organizować w 1812 r., a nabożeństwa ewangelickie odbywały się najpierw w kaplicy pałacu biskupów, mieszczącego Szkołę Akademicko-Górniczą. W 1834 r. parafia liczyła już ponad 600 członków i można było myśleć o budowie własnego kościoła. Dzięki Dyrekcji Głównej Górniczej i kopalniom rządowym w Miedzianej Górze, które zdecydowały się pokryć połowę kosztów, budowę rozpoczęto w 1835 r. na wydzierżawionym parafii placu rządowym przy nowo wytyczonej ulicy Konstantego.

W 1837 r. późnoklasycystyczny kościół został poświęcony. Zachował swój kształt do dziś. Zaprojektował go za darmo architekt wojewódzki ewangelik Karol Meyzer. Plac pod budynki plebanii podarował inny ewangelik - naczelnik kieleckiej poczty Jan Keller.

Kielecka parafia ewangelicka nie była bogata. W połowie XIX stulecia należało do niej około 140 rodzin, w tym 120 to rodziny rzemieślników i robotników fabrycznych. W 1841 r. dzięki zapisowi testamentowemu kieleckiego kupca Jana Lardellego, wybudowano w kościele organy, a za sumę pozostałą ze spadku rada parafii postanowiła zrobić ambonę i kupić obraz "Ostatnia wieczerza". Aż do 1857 r., kiedy to w czasie remontu kościoła zbudowano też ołtarz, nabożeństwa odbywały się tu przy zwykłym stole.

Pastorami w kościele byli m.in. George Wendt, Dawid Bergmann, Karol Rotcher, Karol Kliem, Edward Lemon, Ferdynand Haeftke, Henryk Zander. Od 1853 do 1877 r. pastorem był Edward Lembke. Za jego czasów parafia przeżywała największy rozkwit. Należało do niej 916 wiernych (w tym także niemieccy osadnicy z okolic Łopuszna). Istniały trzy ewangelickie szkoły elementarne.

Po I wojnie światowej w parafii pozostało już tylko około 100 wiernych. Wśród kieleckich ewangelików byli m.in. Wilhelm Lempe, saksończyk, radca górniczy w rządzie Królestwa Polskiego, który zaprojektował wiele zakładów przemysłowych Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, lekarz Jan Freyzer czy Karol Meyzer architekt, który zaprojektował m.in. budynek szpitala św. Aleksandra. Spoczywają oni na kieleckim cmentarzu ewangelickim.

Kieleccy ewangelicy byli już XIX wieku w większości Polakami. Zawsze byli patriotami. W 2000 r. na budynku plebanii została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona księdzu majorowi Janowi Józefowi Potockiemu, kielczaninowi, duchownemu protestanckiemu zasłużonemu w walce o niepodległość, naczelnemu kapelanowi - zwierzchnikowi duszpasterstwa ewangelicko-reformowanego w wojsku polskim. Ks. major Jan Potocki zginął zamordowany w Katyniu.

MAREK MACIĄGOWSKI Słowo