Kielce v.0.8

Turystyka i Podróże
Bruno czuwa, czyli moje wędrowanie po Drohobyczu

 drukuj stron�
Turystyka i Podróże Świat Kultura Literatura Sztuki plastyczne
Wys�ano dnia 03-06-2011 o godz. 12:18:16 przez rafa 5461

Śladami polskiego artysty Bruno Schulza po jego rodzinnym mieście Drohobyczu oprowadza nas Magdalena Wolff.



Miasto

Miasto przywitaÅ‚o nas w ciepÅ‚y majowy wieczór, po bohaterskim pokonaniu dziur w drogach ukraiÅ„skich (przejazd z przejÅ›cia granicznego w Medyce, odlegÅ‚ość od PrzemyÅ›la do Drohobycza wynosi 90 km). PiÄ™kny spokojny rynek z ratuszem i letnie kawiarenki wokóÅ‚ kamienic na rynku to pierwszy widok miasteczka po przywitaniu.

Drohobycz (ukr. Дрогобич, jid. דראָהאָביטש) to miasto rejonowe w obwodzie lwowskim, którego powstanie jest Å›ciÅ›le zwiÄ…zane z jego poÅ‚ożeniem na tzw. szlaku solnym i z wydobyciem soli w okolicach. Kazimierz Wielki przyczyniÅ‚ siÄ™ do powstania w Drohobyczu parafii rzymskokatolickiej, a w 1340 roku nadaÅ‚ miastu herb przedstawiajÄ…cy 9 topek solnych (tradycyjna miara soli) umieszczonych na granatowej tarczy, nad którÄ… widniaÅ‚a korona królewska. Obecnie miasto liczy okoÅ‚o 80.000 mieszkaÅ„ców.

Przed wybuchem II wojny Å›wiatowej w 1939 roku, Drohobycz byÅ‚ miastem powiatowym, liczÄ…cym 39 tys. mieszkaÅ„ców. DziaÅ‚aÅ‚o tu 5 rafinerii ropy naftowej. W czasie II wojny Å›wiatowej Niemcy wymordowali wiÄ™kszość żydowskich mieszkaÅ„ców miasta w pobliskim lesie Bronickim, przy którego wjeździe stoi obecnie pomnik ofiar, zaÅ› w samym lesie wstrzÄ…sajÄ…ce wrażenie robiÄ… ogromne betonowe pÅ‚yty mogilne wymordowanych mieszkaÅ„ców pochodzenia żydowskiego.

Niestety, zaraz przy wjeździe do lasu i nieopodal tego pomnika wybudowano pole piknikowe dla turystów, co niestety nie tylko moim zdaniem, jest niedopuszczalne i zakÅ‚óca spokój i możliwość kontemplacji oraz zadumy nad tÄ… tragediÄ….
Jednym z najbardziej znanych mieszkaÅ„ców miasta jest Bruno Schulz, który spÄ™dziÅ‚ w Drohobyczu caÅ‚e życie, a jego maÅ‚omiasteczkowÄ… rzeczywistość uczyniÅ‚ przedmiotem swoich dzieÅ‚ literackich.

Bruno czuwa

Bruno Schulz, polski prozaik, grafik, malarz, rysownik i krytyk literacki pochodzenia żydowskiego urodziÅ‚ siÄ™ i zmarÅ‚ w Drohobyczu (ur. 12 lipca 1892 r., zm. 19 listopada 1942 r.). WychowywaÅ‚ siÄ™ w domu przy Rynku w Drohobyczu. Rodzina mieszkaÅ‚a na piÄ™trze narożnej kamienicy, na parterze którego znajdowaÅ‚ siÄ™ należący do Schulzów sklep towarów tekstylnych. To wÅ‚aÅ›nie ten dom, dziÅ› już nieistniejÄ…cy można odnaleźć w cyklu opowiadaÅ„ Sklepy cynamonowe. Schulz byÅ‚ uczniem gimnazjum im. Cesarza Franciszka Józefa w Drohobyczu, a z zachowanych do dziÅ› Å›wiadectw wynika, że byÅ‚ jednym z najlepszych uczniów w szkole, maturÄ™ zdaÅ‚ z wyróżnieniem. Jako kierunek studiów wybraÅ‚ architekturÄ™ na Wydziale Budownictwa LÄ…dowego Politechniki Lwowskiej. Po roku jednak ciężko zachorowaÅ‚ na serce i pÅ‚uca, w wyniku czego przerwaÅ‚ studia. Po krótkim pobycie w Wiedniu, do którego rodzina Schulza uciekÅ‚a przed rosyjskÄ… ofensywÄ… w roku 1914, Schulzowie wrócili do Drohobycza, lecz w tym samym roku, w czerwcu, w wieku 69 lat zmarÅ‚ ciężko chory Jakub Schulz. Jak ogromna byÅ‚a to dla Brunona strata, Å›wiadczÄ… jego opowiadania, w których ojciec jest jednÄ… z naczelnych postaci. Od 1918 r. Schulz należaÅ‚ do drohobyckiej grupy "Kalleia" (Rzeczy piÄ™kne), skupiajÄ…cej żydowskÄ… inteligencjÄ™ o zainteresowaniach artystycznych. Sporo czytaÅ‚, gÅ‚ównie literaturÄ™ piÄ™knÄ…, ale też książki z dziedziny nauk Å›cisÅ‚ych – fizyki i matematyki. Schulz utrzymywaÅ‚ siÄ™ z pracy jako nauczyciel kontraktowy w szkole, którÄ… wczeÅ›niej sam ukoÅ„czyÅ‚, poczÄ…tkowo uczyÅ‚ jedynie rysunku, później prowadziÅ‚ zajÄ™cia z prac rÄ™cznych, a okresowo także z matematyki. Należy podkreÅ›lić tu fakt, że jego jedyny ostatni żyjÄ…cy uczeÅ„ mieszka dalej w Drohobyczu, a jest nim Alfred Schreyer - polski skrzypek, Å›piewak i dziaÅ‚acz spoÅ‚eczno-kulturalny żydowskiego pochodzenia. Drobny i skromny Schulz nie zawsze radziÅ‚ sobie z niesfornÄ… mÅ‚odzieżą i czÄ™sto podkreÅ›laÅ‚ że nie lubiÅ‚ swojej pracy. 11 wrzeÅ›nia w wyniku kampanii wrzeÅ›niowej Niemcy wkroczyli do Drohobycza. Od razu doszÅ‚o do aktów przemocy, szczególnie brutalnych wobec ludnoÅ›ci żydowskiej. W wyniku agresji ZSRR na PolskÄ™, Niemcy wycofali siÄ™ z Drohobycza 24 wrzeÅ›nia, ustÄ™pujÄ…c pola Armii Czerwonej. Schulz nadal pracowaÅ‚ w szkole, ale sytuacja materialna jego i rodziny siÄ™ pogorszyÅ‚a, byÅ‚ też zmuszony do ustÄ™pstw na rzecz nowej, komunistycznej wÅ‚adzy. MusiaÅ‚ zasiadać w komisji podczas wyborów radzieckich wÅ‚adz politycznych, malowaÅ‚ propagandowe plakaty i obrazy okolicznoÅ›ciowe, na przykÅ‚ad portrety Stalina. 1 lipca 1941 r. wojska III Rzeszy, które wczeÅ›niej zaatakowaÅ‚y ZSRR, ponownie wkroczyÅ‚y do Drohobycza. Niemcy rozpoczÄ™li represje wobec Å»ydów. JesieniÄ… utworzyli getto, do którego trafiÅ‚a i rodzina Schulza, zamieszkujÄ…c w znacznie mniejszym domu przy ul. Stolarskiej, dziÅ› już nieistniejÄ…cym. Sam pisarz straciÅ‚ pracÄ™, gdyż szkoÅ‚y zostaÅ‚y zamkniÄ™te. Å»ydów poddano niewolniczej pracy, konfiskowano im mienie, zaczęły siÄ™ także masowe mordy we wczeÅ›niej wspomnianych lasach. DziaÅ‚ania te docelowo miaÅ‚y spowodować eksterminacjÄ™ ludnoÅ›ci żydowskiej.

Feralny dzieÅ„ nadszedÅ‚ w czwartek (tzw. "czarny czwartek"), 19 listopada 1942 r., okoÅ‚o poÅ‚udnia. Pisarz prawdopodobnie szedÅ‚ do Judenratu po chleb na drogÄ™ i niestety natrafiÅ‚ na tzw. "dzikÄ… akcjÄ™" gestapowców mordujÄ…cych Å»ydów na ulicy w odwecie za postrzelenie jednego z Niemców. Schulz zostaÅ‚ zastrzelony na skrzyżowaniu ulic Mickiewicza i Czackiego (dziÅ› to tragiczne wydarzenie upamiÄ™tnia tablica wmontowana w chodnik). Schulz zginÄ…Å‚ okoÅ‚o 100 metrów od swego pierwszego domu rodzinnego przy Rynku. CiaÅ‚o pisarza caÅ‚y dzieÅ„ leżaÅ‚o na ulicy, gdyż nie pozwolono go pochować. Przypuszcza siÄ™, że zostaÅ‚o zÅ‚ożone we wspólnej mogile, której po wojnie nie udaÅ‚o siÄ™ odnaleźć (ktora prawdopodobnie jest na tzw. „nowym cmentarzu” Å»ydowskim przy ul. Orlika).
Dorobek pisarski Schulza jest skromny iloÅ›ciowo — to raptem dwa tomy opowiadaÅ„: Sklepy cynamonowe oraz Sanatorium pod KlepsydrÄ…, które sÄ… swoistym opisem życia maÅ‚omiasteczkowych polskich Å»ydów oraz autobiografiÄ… pisarza utrzymana w poetyce snu. Zaciera siÄ™ tu granica miÄ™dzy rzeczywistoÅ›ciÄ… a mitem. Autor podróżuje po krainie dzieciÅ„stwa, które widzi jako najważniejszy okres w życiu czÅ‚owieka. Czas wydaje siÄ™ zataczać koÅ‚o, powtarzalność pór roku i dnia ma pierwszeÅ„stwo przed linearnym nastÄ™pstwem zdarzeÅ„.

WspóÅ‚czesny Drohobycz

WspóÅ‚czesne życie miasteczka, mam wrażenie krÄ™ci siÄ™ wokóÅ‚ handlu na bazarach, na których można dostać przysÅ‚owiowe mydÅ‚o i powidÅ‚o, choć osobiÅ›cie polecam przepyszne wyroby nabiaÅ‚owe; ukraiÅ„ska Å›mietana oraz swojski biaÅ‚y ser nie pobijÄ… żadnych innych tego typu wyrobów kupionych gdziekolwiek na Å›wiecie. Ogromne wrażenie oraz swoisty powrót do przeszÅ‚oÅ›ci zrobiÅ‚ na mnie zadaszony targ warzywny, na którym panie w piÄ™knych kolorowych chustach wychwalajÄ… oraz sprzedajÄ… swój towar.
Ale wspóÅ‚czesny Drohobycz to nie tylko targ, oraz spokojne uliczki z maÅ‚ymi sklepikami oraz barami, których nazwy przypominajÄ… o jego najsÅ‚ynniejszym mieszkaÅ„cu, to także siedziba PaÅ„stwowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Iwana Franki, w którym znajduje siÄ™ m.in. kierunek filologii polskiej oraz dziaÅ‚a od roku 2002 Polonistyczne Centrum Naukowo-Informacyjne jako samodzielna jednostka Uniwersytetu. Tak wiÄ™c w samym miasteczku na towarzyskich i nie tylko spotkaniach nie odczuwa siÄ™ barier jÄ™zykowych, ponieważ wiÄ™kszość mÅ‚odych osób bardzo dobrze zna albo przynajmniej próbuje siÄ™ porozumiewać po polsku, ze Å›wietnym zresztÄ… skutkiem.
Drohobycz oraz Uniwersytet to także stolica prężnie dziaÅ‚ajÄ…cego alternatywnego teatru Alter. ZespóÅ‚ mÅ‚odych aktorów wystawia sztuki zwiÄ…zane oraz inspirowane sztukÄ… oraz klimatem utworów Brunona Schulza. Podczas naszego pobytu mieliÅ›my szczęście zobaczyć oraz podziwiać rewelacyjnÄ… grÄ™ aktorów na MaÅ‚ej Scenie Lwowskiego Obwodowego Akademickiego Muzyczno-DramatycznegoTeatru im. Jurija Drohobycza (siedziba którego jest w Drohobyczu), którzy wystawili sztukÄ™ pt. „Dziennik mojego bólu zÄ™bów czyli Moje spotkanie z Bruno Schulzem albo Cierpienia biednego tÅ‚umacza” wg tytuÅ‚owego tekstu Lorenzo Pompeo (Rzym, 2009).

Festiwal


PiszÄ…c o Drohobyczu nie sposób nie wspomnieć o odbywajÄ…cym siÄ™ co dwa lata MiÄ™dzynarodowym Festiwalu im. Brunona Schulza, którego twórcÄ… byÅ‚ Igor Meniok (1973 – 2005), pierwszy Kierownik w/w Polonistycznego Centrum Naukowo-Informacyjnego Uniwersytetu. PomysÅ‚ Festiwalu wywodzi siÄ™ z idei przywrócenia Wielkiemu Brunonowi jego autentycznej przestrzeni twórczej i życiowej, jego „jedynego miejsca na Å›wiecie”. Pierwsza edycja Festiwalu odbyÅ‚a siÄ™ w roku 2004.

W nastÄ™pnym roku 2012 odbÄ™dzie siÄ™ jubileuszowa piÄ…ta edycja festiwalu, tym bardziej uroczysta, że odbywa siÄ™ w Europejskim Roku Kultury Brunona Schulza oraz uÅ›wietniajÄ…ca 120-lecie narodzin pisarza! Jednak ze wzglÄ™du na wydarzenia zwiÄ…zane z Euro 2012, festiwal odbÄ™dzie siÄ™ we wrzeÅ›niu (a nie jak co roku w maju). W zeszÅ‚ym roku goÅ›cili m.in. zespóÅ‚ Kroke z Krakowa oraz Redaktor Naczelny Gazety Wyborczej, Pan Adam Michnik z wykladem inauguracyjnym. Podczas festiwali, swojÄ… twórczość pokazujÄ… miÄ™dzynarodowi artyÅ›ci malarze, fotograficy, którzy majÄ… możliwość prezentowania swoich prac we wnÄ™trzach nieczynnej, ale jakże piÄ™knej synagogi (dość zniszczonej) oraz bÄ™dÄ…cej w nieustannym remoncie Willi Rajmunda Jarosza (dawnego Burmistrza i Prezydenta Drohobycza, zm. w roku 1937). Te pomieszczenia to moim zdaniem niepowtarzalna okazja zobaczenia ukrytych i niedostÄ™pnych pomieszczeÅ„ historycznych czÄ™sto zapomnianych budowli, które skÅ‚adajÄ… siÄ™ na klimat i niezwykÅ‚y urok miasta Drohobycza, w którym … „przed poÅ‚udniem gdzieÅ› w jakimÅ› punkcie przestrzeni przez wielkie spÄ™czniaÅ‚e ciaÅ‚o chmur wykÅ‚uÅ‚o siÄ™ sÅ‚oÅ„ce bladym kieÅ‚kiem – wtedy nagle w gaÅ‚Ä™zistych koszach drzew zaÅ›wieciÅ‚y gÄ™sto wszystkie pÄ…czki i szary welon ćwierkania oddzieliÅ‚ siÄ™ powoli bladozÅ‚ocistÄ… siatkÄ… z twarzy dnia, który otworzyÅ‚ oczy. I to byÅ‚a wiosna”.  Nasza wiosna na Ukrainie…

Na koniec przytoczÄ™ jednÄ… z miejskich legend, która mówi że w Drohobyczu znajduje siÄ™ "ulica trzech dat" - W czasach II RP byÅ‚a to ul. 11 Listopada, w czasach ZSRR byÅ‚a to ul. 17 WrzeÅ›nia, a obecnie w czasach Republiki Ukrainy ul. 22 Stycznia.

Dziękujemy Pani Wierze, Leonidowi oraz Koleżankom i Kolegom z Teatru Alter

Reportaż z naszego pobytu w Drohobyczu: maydan.drohobych.net


Magdalena Wolff (tekst oraz fotografie)

Drohobycz śladami Bruno Schulza


Reportaż Magdaleny Wolff z Drohobycza....

  Album Drohobycz Å›ladami Bruno Schulza


Komentarze

Error connecting to mysql