Zanim ukazaÅ‚ siÄ™ w 1955 r. sÅ‚ynny Poemat dla dorosÅ‚ych Adama Ważyka, który odbiÅ‚ siÄ™ najszerszym echem i który najmocniej przyczyniÅ‚ siÄ™ do oÅ›mieszenia i obalenia w polskiej literaturze socrealizmu, już od marca 1953, od Å›mierci Stalina, w pismach literackich zaczęły siÄ™ pojawiać wiersze-zwiastuny, zawierajÄ…ce elementy krytyki doktryny komunistycznej i socrealizmu. ByÅ‚y to utwory grupy „pryszczatych”, m.in. W. Wirpszy, W. Woroszylskiego, B. Drozdowskiego, jak również takich poetów, jak Z. Herbert, P. Hertz, M. Jastrun, T. Różewicz, L. Staff i in., a nawet J. PrzyboÅ›, choć zaÅ›lepiony ideologiÄ… komunizmu, zaatakowaÅ‚ socrealizm z punktu widzenia estetycznego. Detka kÅ‚adzie nacisk na wÄ…tek rozrachunkowo-etyczny. PodkreÅ›la, jakim bolesnym procesem dla poetów, zindoktrynalizowanych przez ideologiÄ™ komunistycznÄ…, byÅ‚o wyzwalanie siÄ™ z niej i dochodzenie do prawdy. DoskwieraÅ‚o im poczucie winy. W dodatku musieli siÄ™ borykać z cenzurÄ…, niektóre ich teksty ukazywaÅ‚y siÄ™ obciÄ™te i porozrzucane po różnych pismach. Badacz dokonaÅ‚ ogromnego dzieÅ‚a zebrania i scalenia tych wierszy oraz ich opracowaÅ„ krytycznoliterackich. StworzyÅ‚ pokaźnÄ… bibliografiÄ™ zaÅ‚Ä…cznikowÄ…. WażnÄ… częściÄ… aparatu naukowego rozprawy sÄ… też, oprócz indeksu utworów poetyckich, indeks osób i skrupulatne przypisy naukowe.

JÄ™zyk pracy jest ciekawy i klarowny, choć autor posÅ‚uguje siÄ™ (z umiarem) terminami naukowymi. Ożywia go swoista „metaforyka naukowa”. Rozprawa ta jest cenna nie tylko dla naukowców, ale też stanowi klucz do zrozumienia wielu utworów tego okresu, np. Jastruna, dla wszystkich odbiorców poezji.