OglÄ…dajÄ…c relacjÄ™ z festiwalu filmowego w Cannes cieszyÅ‚em siÄ™ jak dziecko widzÄ…c PolaÅ„skiego odbierajÄ…cego ZÅ‚otÄ… PalmÄ™. PrawdÄ™ powiedziawszy, w ogóle nie myÅ›laÅ‚em o “PianiÅ›cie” jako o filmie opowiadajÄ…cym o holocauÅ›cie – czy o wojnie w ogóle.

Zanim jednak wybraÅ‚em siÄ™ na film do kina, byÅ‚em już do dzieÅ‚a PolaÅ„skiego zniechÄ™cony za sprawÄ… przeczytanej wczeÅ›niej recenzji. Dopiero po tej lekturze dotarÅ‚o do mnie, o czym wÅ‚aÅ›ciwie jest ów film. Nie to jednak wzbudziÅ‚o mojÄ… niechęć, lecz sama formuÅ‚a filmu. Czy prawdziwe miaÅ‚y być sÅ‚owa recenzenta, że od pewnej chwili tytuÅ‚owy Pianista przestaje już być peÅ‚nokrwistÄ… postaciÄ…, jest li tylko Å‚Ä…cznikiem pomiÄ™dzy różnymi scenami z wojennego “życia” Warszawy oraz warszawskiego getta? Recenzja tamta wywoÅ‚aÅ‚a u mnie do filmu uprzedzenia.

Jednak – po obejrzeniu filmu – okazaÅ‚o siÄ™, że nie jest tak źle jak czytaÅ‚em. Dobra (poprawna?) gra aktorów tak zagranicznych, jak i naszych. Dobra również reżyseria (widać, że PolaÅ„skiemu zależaÅ‚o), scenariusz, Å›wietna muzyka Kilara (i Chopina), montaż, scenografia... Z czysto technicznego punktu widzenia – poprawnie. Do tego dochodzi jednak formuÅ‚a korepetycji. CaÅ‚y czas miaÅ‚em wrażenie, że film stworzono (pomyÅ›lano), jako korepetycje z holocaustu dla amerykaÅ„skiej (czy też – jakiejkolwiek innej) mÅ‚odzieży. Kolejne wprowadzane postaci sÅ‚użą tylko wyrażaniu postaw, tak wobec wojny, jak i później – wobec getta. Kolejne wydarzenia w filmie podporzÄ…dkowane sÄ… ukazywaniu różnego rodzaju ucisków stosowanych przez hitlerowców, wobec Å»ydów. Od koniecznoÅ›ci noszenia opasek na ramieniu, poprzez szereg upodleÅ„ (zakaz chodzenia po chodniku), aż po “przesiedlenia”, czyli wywózki do obozów zagÅ‚ady. Widzimy wiÄ™c dramaty poszczególnych ludzi, jednostek jak i caÅ‚ej spoÅ‚ecznoÅ›ci. Widzimy Å»ydów w skrajnym upodleniu, na skraju zezwierzÄ™cenia.

PozwolÄ™ sobie podzielić film na dwie części, pierwsza – dziejÄ…ca siÄ™ wewnÄ…trz getta, podczas przymusowej pracy, druga zaczyna siÄ™, gdy bohater ucieka. Od tej chwili jego rola maleje coraz bardziej. Jest już tylko po to, aby ukazywać kolejne sceny, których jest Å›wiadkiem, patrzÄ…c przez okna swych kryjówek. Widzimy wiÄ™c powstanie w getcie (w trzech – czterech scenach). NastÄ™pnie kilka scen z Powstania Warszawskiego, już bardziej rozbudowane, bo w scenach może siedmiu. Przez caÅ‚y ten czas Pianista potrzebny jest tylko po to aby, poprzez nawiÄ…zania z fabuÅ‚Ä…, film nie wydawaÅ‚ siÄ™ być dokumentalnÄ… rekonstrukcjÄ… wydarzeÅ„ (ktoÅ› musi przez to okno wyglÄ…dać). Dopiero w ostatnich scenach Pianista ożywa ponownie, coÅ› mówi, coÅ› robi, gra na fortepianie (co niechybnie ratuje go przed ostatecznÄ… utratÄ… czÅ‚owieczeÅ„stwa), odniosÅ‚em jednak wrażenie, że jest to zabieg pozorny, staÅ‚o siÄ™ tak po to, aby zaserwować kolejnÄ… postać – postawÄ™. Niemieckiego oficera pomagajÄ…ceg
o Pianiście. Miało to chyba na celu podkreślenie, ze nie każdy Niemiec, musiał otwierać ogień do Żyda, tylko dlatego, że ów jest Żydem.

JeÅ›li wiÄ™c przyjąć, że PolaÅ„ski zamierzaÅ‚ stworzyć film – lekcjÄ™ dla mÅ‚odzieży (tak amerykaÅ„skiej, jak i jakiejkolwiek innej), trzeba oddać, że wyszÅ‚o to znakomicie. Powiedzieć również należy, iż taki film jest potrzebny, w momencie, gdy w kinach filmy wojenne to w wiÄ™kszoÅ›ci patetyczne amerykaÅ„skie superprodukcje, opowiadajÄ…ce o dzielnych “amerykaÅ„skich chÅ‚opcach” na wszystkich frontach Å›wiata, wÅ›ród filmów, w których królujÄ… mniejsze lub wiÄ™ksze zakÅ‚amania historyczne (mniejsze: bohater Pealr Harbor lata na Spitfirerze Jana Zumbacha, WiÄ™ksze: przypisywanie sobie zdobycia i rozpracowania enigmy), potrzebna jest produkcja, która pokaże wojnÄ™ nie jako pole chwaÅ‚y, lecz przerażajÄ…cÄ… tragediÄ™ dotykajÄ…cÄ… przede wszystkim ludność cywilnÄ….

Mimo to PolaÅ„ski wydaje siÄ™ zapatrzony wÅ‚aÅ›nie w te amerykaÅ„skie superprodukcje, przez caÅ‚Ä… projekcjÄ™ odnosiÅ‚em wrażenie, że tak naprawdÄ™ film nie różni siÄ™ aż tak bardzo od hollywoodzkich produkcji. Gdyby nic o “PianiÅ›cie” nie wiedziaÅ‚, sÄ…dziÅ‚bym, że nakrÄ™ciÅ‚ jÄ… jakiÅ› naÅ›ladowca Spielberga i jego “ListÄ™ Shindlera”.

PodsumowujÄ…c, mogÄ™ stwierdzić, że jest to dobrze zrealizowana lekcja z holokaustu. Ale może powinna mieć inny tytuÅ‚... “Holocaust w piguÅ‚ce?”