Paweł Słupski: Czy po wydarzeniach w Jedwabnem możliwe jest pojednanie stron tych wydarzeń?

Anna Bikont: Największy problem tkwi w zdefiniowaniu tych stron, bo na pewno nie można dzielić ich prosto na Żydów i Polaków. Dobrze to określił prezydent Kwaśniewski mówiąc, że po jednej stronie są ci, którzy poczuwają się do winy za to, co się tam stało, a po drugiej ofiary i ich rodziny. Druga ważna sprawa to fakt, że przez 60 lat nikt o tym nie mówił.

W czasie jutrzejszej dyskusji w KCK na pewno pojawi się temat pogromu kieleckiego. W lipcu, podczas 58. rocznicy tych wydarzeń, prezydent Kielc mówił, że nieważne, kto zainicjował pogrom, ale to, aby Żydzi w Kielcach czuli się dobrze...

- Ważne jest to, że o pogromie się obecnie mówi. Przez dziesiątki lat ten temat nie istniał. Owszem, to, aby Żydzi się czuli w Kielcach dobrze, jest istotne, ale tak naprawdę tych Żydów już nie ma. I nie ma też problemu w stosunkach polsko-żydowskich. Problem tkwi w stosunkach polsko-polskich. W tym, w jaki sposób Polacy stają naprzeciw siebie w takich sprawach. Dla wielu pogrom jest tylko pożywką, aby opowiadać o współpracy Żydów z NKWD czy SB.

Twoja książka, zgodnie z oczekiwaniami, wywołała gorącą dyskusję. Czy w takiej atmosferze możliwe jest odnalezienie prawdy o Jedwabnem?

- Myślę, że prawda została już ustalona. Moja książka prezentuje takie same fakty, jak opasłe wyniki śledztwa opisane w raporcie IPN. Książka mówi bardziej o ludziach i o tym, co się działo po wojnie.

W sprawie Jedwabnego wiele już powiedziano i napisano. Czy w tej sprawie są jeszcze jakieś pytania bez odpowiedzi?

- Na pewno tak, jak choćby odpowiedzialność łomżyńskiego Kościoła za nawoływanie do nienawiści wobec Żydów. Kolejna rzecz to pytanie, jak doszło do tego, że w mordach w Jedwabnem udział brali nie tylko ludzie z marginesu społecznego. Kolejny temat to problem bycia świadkiem zagłady. To powszechne polskie doświadczenie z czasów wojny nigdy u nas nie było analizowane.

Spotkanie z AnnÄ… Bikont w Galerii Winda KCK jutro o godz. 16.30