Prawdopodobnie za ich przyczyną w XII wieku sprowadzone zostało na ziemie polskie koło wodne. Przy opactwie bardzo szybko powstała osada przemysłowa, wykorzystująca siłę motoryczną przepływającej obok rzeki Kamiennej.

Prawa miejskie Wąchock otrzymał w 1454 i cieszył się nimi do roku 1869, kiedy to po powstaniu styczniowym, podobnie jak wiele innych miast, utracił je na 125 lat. Od 1994 roku Wąchock ponownie uzyskuje prawa miejskie. Największą wagę spośród wszystkich atrakcji Wąchocka mają romańskie budynki opactwa. Jest to jeden z najcenniejszych zabytków architektury romańskiej z pogranicza gotyku w Polsce.

KoÅ›ciół późnoromaÅ„ski z I poÅ‚owy XIII wieku w części gotycki i barokowy, bogate wyposażenie. RomaÅ„ski kapitularz z pierwotnym sklepieniem krzyżowym i bogato zdobionymi kolumnami. Za karcerem fraternia z filarem poÅ›rodku. Zabytkowy refektarz. W krużgankach od strony koÅ›cioÅ‚a wnÄ™ka gdzie zostaÅ‚y zÅ‚ożone prochy mjr. AK Jana Piwnika „Ponurego”. Na rynku pomnik „Ponurego” (1984, A. Kesten).

W czasie powstania styczniowego Wąchock był miejscem formowania i stacjonowania oddziałów powstańczych. Wewnetrzny mur ogrodzenia kompleksu klasztornego pokryty jest licznymi tablicami pamiątkowymi i epitafiami poświęconymi oddzialami i ich dowódcom, którzy walczyli w tym terenie w okresie powstania styczniowego i II wojny swiatowej.

Z WÄ…chocka wyjeżdżamy w kierunku miejscowoÅ›ci Rataje gdzie niewielki koÅ›ciółek partyzancki, oraz drewniany dworek z parkiem podworskim i pomnikowymi drzewami, po drodze przed Ratajami po prawej stronie bÄ™dziemy mijać wÄ…wóz lessowy „RocÅ‚aw” nastÄ™pnie leÅ›nÄ… utwardzonÄ… drogÄ…, mijamy po stronie prawej symbolicznÄ… mogiÅ‚Ä™ obroÅ„ców radiostacji z tablicÄ… pamiatkowÄ…, skÄ…d po przejechaniu okoÅ‚o 1,5 km.docieramy do rezerwatu „Wykus” – uroczysko leÅ›ne, rezerwat przyrody i miejsce upamiÄ™tniajÄ…ce wiele wydarzeÅ„ z historii walk o niepodlegÅ‚ość Polski w XIX wieku, a szczególnie w okresie II wojny Å›wiatowej.

PrzebywaÅ‚ tu major „Hubal” Henryk DobrzaÅ„ski, stacjonowaÅ‚y oddziaÅ‚y partyzanckie zgrupowaÅ„ Armii Krajowej majora Piwnika „Ponurego” i toczyÅ‚y ciężkie bitwy z wojskami niemieckimi (obÅ‚awy) we wrzeÅ›niu i październiku 1943 roku. Na przeÅ‚omie lipca i sierpnia 1944 roku rejon koncentracji oddziałów AL i walk z niemcami.

Miejsce obozu „Ponurego” upamiÄ™tnione wzniesionym w roku 1957 pomnikiem – kapliczkÄ… Å›wiÄ™tokrzyskÄ… z uwiecznionymi pseudonimami polegÅ‚ych. Obok krótka historia i najważniejsze czyny zbrojne zgrupowaÅ„ AK „Ponurego”. Wykus jest miejscem corocznych spotkaÅ„ w miesiÄ…cu czerwcu żyjÄ…cych żoÅ‚nierzy, którzy walczyli pod dowództwem Komendanta „Ponurego”.