Panie Profesorze, jakich spraw dotyczyć będzie Pana listopadowy odczyt?
- Tematem mojego wystąpienia będzie działalność niepodległościowa Żeromskiego w świetle jego nieznanej korespondencji. Przygotowuję w tej chwili edycję, będącą pełnym wydaniem wszystkich odnalezionych do tej pory listów pisarza. Jest to pierwsza edycja naukowa, a więc zawierająca nie tylko poprawnie odczytane teksty listów, ale także objaśnienie zdarzeń, o których w nich mowa. Aby napisać objaśnienia i komentarze do, dotychczas niepublikowanych, listów musiałem dotrzeć do informacji o ludziach, o których Żeromski w listach wspomina, o miejscach, w których przebywa, książkach czy artykułach, które czyta, organizacjach, w których działa lub które ocenia. Przy tej okazji odnalazłem bardzo wiele nowych dokumentów, odkryłem wiele faktów zupełnie nieznanych lub znanych w sposób niewystarczający. Fakty te dotyczą zarówno życia prywatnego i uczuciowego Żeromskiego, jak i jego działalności patriotycznej - zwłaszcza w latach pierwszej wojny światowej i bezpośrednio po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W czasie odczytu skupię się na tych ostatnich kwestiach.

Czy mógłby Pan już teraz uchylić rąbek tajemnicy, jakie fragmentach życiorysu Żeromskiego będziemy mieli szansę poznać?
- Odnalazłem nowe, ważne dokumenty dotyczące działalności Żeromskiego w Zakopanem w latach 1914-1918, w tym do jego służby w Legionach. Poznałem szczegóły udziału Żeromskiego w akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach w maju 1920 r., czy jego ambicji i planów dziennikarskich, gdy w czasie wojny polsko-bolszewickiej w roku 1920 wyruszał na front w charakterze korespondenta wojennego. Niektóre z tych dokumentów przedstawię w trakcie odczytu.

Panie Profesorze, czy Pana odczyt jest organizowany ze względu na wydarzenie będące czymś w rodzaju "Miesiąca Żeromskiego" (niedawna rocznica urodzin pisarza, zbliżająca się rocznica śmierci)?
- Sądzę, że mój odczyt ma raczej związek z rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości. Myślę, że rocznice - takie jak listopadowa, ale także rocznica urodzin czy śmierci Żeromskiego, Sienkiewicza czy Kochanowskiego - mają pewien sens, bo każą na chwilę zatrzymać się w biegu, obejrzeć za siebie, podumać.

Czy ma Pan swoje pomysły, wizje, w jaki sposób warto byłoby uczcić rocznicę Żeromskiego?
- Do głowy przychodzi mi kilka pomysłów: przede wszystkim należałoby podjąć jakieś zabiegi o nowe wydanie "Dzienników" Żeromskiego. Według mnie, należałoby również przypominać, jaką rolę Żeromski, poprzez swoje utwory, odgrywał w życiu naszego narodu w ostatnich latach niewoli narodowej i w pierwszych latach niepodległości.

Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiał Michał Dobrołowicz.