Cywilizacja Åšwiat Kuchnia Kultura
Wys�ano dnia 03-05-2010 o godz. 15:00:00 przez sergio 7343
Wys�ano dnia 03-05-2010 o godz. 15:00:00 przez sergio 7343
Węgry od ponad 40 lat toczą swoją wojnę - pokonały już takie potęgi jak Związek Radziecki, Francja oraz Włochy, ale nie mogą dać sobie rady z małą Słowacją. Wojna toczy się o tokaj, nazwany przez króla Francji Ludwika XV vinum regum et rex vinorum (winem królów i królem win). |
Od efektownego epitetu ważniejsze stało się umieszczenie przez UNESCO winnic Pogórza Tokajskiego na światowej liście dziedzictwa kulturowego. Znajdują się na niej jeszcze tylko trzy regiony winiarskie: francuskie Saint Emilion Bordeaux oraz portugalskie Alto Duoro i Pico na Azorach, gdzie wytwarzane jest porto. Nazwy win z tych regionów są zastrzeżone i nie wolno ich naśladować ani podrabiać.
ÅšwiatowÄ… karierÄ™ sÅ‚odkiego tokaju typu aszu (czytaj assu) – przeszÅ‚o 10 tys. zÅ‚otych medali na konkursach win – zapoczÄ…tkowali polscy kupcy, którzy zaczÄ™li handlować nim na szerokÄ… skalÄ™ w XVI wieku. Na wymoszczonych sianem furach przywozili wÄ™grzyna – bo tak nazwaliÅ›my tokaj – dukielskim traktem, a potem spÅ‚awiali WisÅ‚Ä… do GdaÅ„ska i sprzedawali w caÅ‚ej Europie.
Tokaj okazał się mocną walutą dla rodzin Boimów z Lwowa, spolszczonych Lippoczych z Tarnowa oraz Fukierów w Warszawie, które zbiły na węgrzynach majątek. Z tych czasów pochodzą charakterystyczne, objęte patentem półlitrowe butelki do których do dziś nalewa się prawdziwy tokaj.
Bitwa z ZSRR
Carski dwór w Petersburgu gustowaÅ‚ w wÄ™grzynie i zapewniÅ‚ sobie dostawy z zakupionej kilkuhektarowej winnicy na tokajskich zboczach. ZwÅ‚aszcza caryca Katarzyna uwielbiaÅ‚a to wino i strzeżone przez kozackie sotnie karawany z beczkami galopem pokonywaÅ‚y liczÄ…cy 2 tys. km szlak. Po rewolucji październikowej, kiedy runÄ…Å‚ carat, nadal wysyÅ‚ano co roku, tym razem - już kolejÄ… - beczki tokaju do Moskwy. Dopiero po II wojnie Å›wiatowej, kiedy wÅ‚adza ludowa upaÅ„stwowiÅ‚a winnice, przerwaÅ‚a też wysyÅ‚kÄ™. WywoÅ‚aÅ‚o to jednak politycznÄ… awanturÄ™. W wyniku dyplomatycznej interwencji oddano carskÄ… wÅ‚asność ambasadzie ZSRR i wznowiono dostawy, bo okazaÅ‚o siÄ™, że na Kremlu, oprócz ulubionego przez Stalina gruziÅ„skiego cinandali, konieczny jest również – z leczniczych wzglÄ™dów – tokaj. HistoriÄ™ tÄ™ opisaÅ‚ w jednej ze swoich powieÅ›ci wybitny wÄ™gierski pisarz Tibor Cseres.
Nikita Chruszczow z kolei polecił winiarzom, aby spróbowali przenieść tokaj na bazaltowe zbocza Krymu. Ci pojechali naprzód po naukę na Węgry, a następnie węgierscy enolodzy w ramach bratniej pomocy zawieźli na Krym tokajską pleśń, szczepy winorośli, a nawet dziesiątki beczek, w których leżakowało aszu. Nic z tego jednak nie wyszło, pleśń szybko ginęła, a wina w niczym nie przypominały tokaju. Po pięciu latach zrezygnowano z dalszych działań i była to pierwsza wygrana przez Madziarów bitwa.
Bitwy z FrancjÄ… i WÅ‚ochami
Spór z francuskimi winiarzami, którzy weszli na rynek z tokay d’Alzace, trwaÅ‚ ponad pół wieku. Bodaj pod koniec XVI stulecia, w czasach wojen o koronÄ™ wÄ™gierskÄ… z Habsburgami, alzackie wojska splÄ…drowaÅ‚y okolice Tokaju i zagarnęły 4 tys. beczek ze szlachetnym trunkiem. A także pÄ™dy winoroÅ›li. Posadzili je w swoich winnicach i Å›ciÅ›le przestrzegali, by do tokajskich beczek nalewać moszczu z tychże krzewów. I z czasem zaczÄ™li kupować od WÄ™grów beczki po ich tokaju. Minęły stulecia i kiedy alzacki tokaj też zaczÄ…Å‚ zdobywać medale na konkursach, Madziarzy na poczÄ…tku lat 60. XX w. wystÄ…pili do EWG ze skargÄ… i po kilku latach targów w 1980 r. doszÅ‚o do kompromisu. WÄ™grzy odzyskali tokaj, ale zrezygnowali z używania zastrzeżonej przez Francuzów nazwy medoc dla swego sÅ‚odkiego czerwonego wina z Eger, a także nazywania koniakiem swego brandy Lanchid.
O wiele trudniej poszÅ‚o z WÅ‚ochami. Winiarze z prowincji Friuli – Veneto Gulia wykorzystali nazwÄ™ przepÅ‚ywajÄ…cej przez ich region rzeczki Tocai i wprowadzili na rynek dwa gatunki: Tocai friuliano oraz Tocai italiano. BiaÅ‚e, bardzo jasne wytrawne wina, w niczym nie przypominaÅ‚y oryginaÅ‚u, ale nazwa zrobiÅ‚a swoje i wÅ‚oski tokaj nie tylko wszedÅ‚ na europejskie stoÅ‚y, ale również zaczÄ…Å‚ zgarniać medale. Energiczne protesty WÄ™grów wywoÅ‚aÅ‚y sprytny kontratak. WymyÅ›lono bajeczkÄ™, że to wÄ™gierski tokaj ma wÅ‚oskie korzenie, bo podstawowy, uprawiany tam szczep furmint zostaÅ‚ jakoby sprowadzony z WÅ‚och tysiÄ…c lat temu przez pierwszego króla WÄ™gier Å›w. Stefana!
Spór został rozstrzygnięty przez Międzynarodowy Trybunał w Hadze w 1993 r., który przyznał Węgrom wyłączne prawo do używania nazwy tokaj. Włosi wywalczyli tyle, że dopiero w 2007 r. przestali produkować swój tocai. Dzięki temu ostatni rocznik uzyskał nie tylko muzealną wartość, ale i astronomiczną cenę; włoscy winiarze na pożegnanie zarobili przynajmniej fortunę!
Bitwa z sÄ…siadem
Najgroźniejszy przeciwnik pojawiÅ‚ siÄ™ wtedy, gdy WÄ™grom wydawaÅ‚o siÄ™, że już wygrali wojnÄ™! Otóż SÅ‚owacja z chwilÄ… odzyskania w 1993 r. niepodlegÅ‚ej paÅ„stwowoÅ›ci natychmiast zaczęła produkować wÅ‚asny tokaj. Nie bez racji. Szerokie na 3–4 km Pogórze Tokajskie ma 87 km dÅ‚ugoÅ›ci i cztery miejscowoÅ›ci tego regionu znajdujÄ… siÄ™ na jej terytorium.
Granice obszaru, na którym kwitnie tokajska pleśń, zostały ustalone jeszcze za czasów cesarzowej Austrii i królowej Węgier Marii Teresy. Nie uwzględnione jednak zostały po I wojnie światowej przy wyznaczaniu w 1920 r. w Trianon nowych granic Węgier oraz Czechosłowacji. I to stało się zarzewiem obecnego ostrego konfliktu. Winiarskie prawo z początku XX w. ściśle określało areał tokajskich winnic. Węgrom przypadło z tego 5860 ha, Słowacji 174 ha. Ale nagle okazało się, że Słowacy nie tylko powiększyli teraz swój areał, ale zaczęli tłoczyć tokaj z winogron przywożonych spoza granic regionu. A jest to surowo zabronione. Tak przynajmniej twierdzili Węgrzy, gdy nagle na rynku znalazło się znacznie więcej słowackiego tokaju, niżby to było możliwe przy tej powierzchni winnic. Madziarzy zakwestionowali też jakość słowackiego wina, oskarżyli o nieprzestrzeganie technologii produkcji i psucie marki.
SÅ‚owacy nie pozostali dÅ‚użni. Zarzucili Madziarom, że sami powiÄ™kszyli winnice, sadzÄ…c szczepy na pÅ‚aszczyznach, a nie na zboczach. W swoich laboratoriach zaczÄ™li kontrolować wÄ™gierski tokaj i wykazali, że w przypadku reprezentacyjnych aszu, na 15 butelek aż 9 nie speÅ‚niaÅ‚o wymogów! W 2008 r., pod auspicjami UE doszÅ‚o do wstÄ™pnego porozumienia. Ministerstwa rolnictwa obu paÅ„stw uznaÅ‚y, że „tokaj jest historycznym skarbem, którym należy siÄ™ podzielić i za który ponosi siÄ™ wspólnÄ… odpowiedzialność”. WÄ™grzy zgodzili siÄ™, że areaÅ‚ winnic po stronie sÅ‚owackiej zostanie powiÄ™kszony do 565 ha; oni bÄ™dÄ… produkować 90 proc. win tokajskich, a SÅ‚owacja 10 proc. wedÅ‚ug identycznej technologii. WiosnÄ… 2009 r. SÅ‚owacja zażądaÅ‚a jednak powiÄ™kszenia areaÅ‚u do 908 ha i zerwaÅ‚a umowÄ™.
Spory o wino znalazły się w cieniu znacznie większego konfliktu wywołanego przyjętą przez parlament Słowacji ustawą o języku urzędowym, w dużej mierze ograniczającą prawa mniejszości węgierskiej. Niewiele wskazuje, że w sprawie tokaju obie strony dojdą do porozumienia do końca 2010 r., kiedy UE podejmie ostateczną decyzję w sprawie używania nazwy tego wina. Niewykluczone, że powstaną dwa różne regiony winne i dwie różne nazwy. Oby nie zaszkodziło to tokajowi!
ÅšwiatowÄ… karierÄ™ sÅ‚odkiego tokaju typu aszu (czytaj assu) – przeszÅ‚o 10 tys. zÅ‚otych medali na konkursach win – zapoczÄ…tkowali polscy kupcy, którzy zaczÄ™li handlować nim na szerokÄ… skalÄ™ w XVI wieku. Na wymoszczonych sianem furach przywozili wÄ™grzyna – bo tak nazwaliÅ›my tokaj – dukielskim traktem, a potem spÅ‚awiali WisÅ‚Ä… do GdaÅ„ska i sprzedawali w caÅ‚ej Europie.
Tokaj okazał się mocną walutą dla rodzin Boimów z Lwowa, spolszczonych Lippoczych z Tarnowa oraz Fukierów w Warszawie, które zbiły na węgrzynach majątek. Z tych czasów pochodzą charakterystyczne, objęte patentem półlitrowe butelki do których do dziś nalewa się prawdziwy tokaj.
Bitwa z ZSRR
Carski dwór w Petersburgu gustowaÅ‚ w wÄ™grzynie i zapewniÅ‚ sobie dostawy z zakupionej kilkuhektarowej winnicy na tokajskich zboczach. ZwÅ‚aszcza caryca Katarzyna uwielbiaÅ‚a to wino i strzeżone przez kozackie sotnie karawany z beczkami galopem pokonywaÅ‚y liczÄ…cy 2 tys. km szlak. Po rewolucji październikowej, kiedy runÄ…Å‚ carat, nadal wysyÅ‚ano co roku, tym razem - już kolejÄ… - beczki tokaju do Moskwy. Dopiero po II wojnie Å›wiatowej, kiedy wÅ‚adza ludowa upaÅ„stwowiÅ‚a winnice, przerwaÅ‚a też wysyÅ‚kÄ™. WywoÅ‚aÅ‚o to jednak politycznÄ… awanturÄ™. W wyniku dyplomatycznej interwencji oddano carskÄ… wÅ‚asność ambasadzie ZSRR i wznowiono dostawy, bo okazaÅ‚o siÄ™, że na Kremlu, oprócz ulubionego przez Stalina gruziÅ„skiego cinandali, konieczny jest również – z leczniczych wzglÄ™dów – tokaj. HistoriÄ™ tÄ™ opisaÅ‚ w jednej ze swoich powieÅ›ci wybitny wÄ™gierski pisarz Tibor Cseres.
Nikita Chruszczow z kolei polecił winiarzom, aby spróbowali przenieść tokaj na bazaltowe zbocza Krymu. Ci pojechali naprzód po naukę na Węgry, a następnie węgierscy enolodzy w ramach bratniej pomocy zawieźli na Krym tokajską pleśń, szczepy winorośli, a nawet dziesiątki beczek, w których leżakowało aszu. Nic z tego jednak nie wyszło, pleśń szybko ginęła, a wina w niczym nie przypominały tokaju. Po pięciu latach zrezygnowano z dalszych działań i była to pierwsza wygrana przez Madziarów bitwa.
Bitwy z FrancjÄ… i WÅ‚ochami
Spór z francuskimi winiarzami, którzy weszli na rynek z tokay d’Alzace, trwaÅ‚ ponad pół wieku. Bodaj pod koniec XVI stulecia, w czasach wojen o koronÄ™ wÄ™gierskÄ… z Habsburgami, alzackie wojska splÄ…drowaÅ‚y okolice Tokaju i zagarnęły 4 tys. beczek ze szlachetnym trunkiem. A także pÄ™dy winoroÅ›li. Posadzili je w swoich winnicach i Å›ciÅ›le przestrzegali, by do tokajskich beczek nalewać moszczu z tychże krzewów. I z czasem zaczÄ™li kupować od WÄ™grów beczki po ich tokaju. Minęły stulecia i kiedy alzacki tokaj też zaczÄ…Å‚ zdobywać medale na konkursach, Madziarzy na poczÄ…tku lat 60. XX w. wystÄ…pili do EWG ze skargÄ… i po kilku latach targów w 1980 r. doszÅ‚o do kompromisu. WÄ™grzy odzyskali tokaj, ale zrezygnowali z używania zastrzeżonej przez Francuzów nazwy medoc dla swego sÅ‚odkiego czerwonego wina z Eger, a także nazywania koniakiem swego brandy Lanchid.
O wiele trudniej poszÅ‚o z WÅ‚ochami. Winiarze z prowincji Friuli – Veneto Gulia wykorzystali nazwÄ™ przepÅ‚ywajÄ…cej przez ich region rzeczki Tocai i wprowadzili na rynek dwa gatunki: Tocai friuliano oraz Tocai italiano. BiaÅ‚e, bardzo jasne wytrawne wina, w niczym nie przypominaÅ‚y oryginaÅ‚u, ale nazwa zrobiÅ‚a swoje i wÅ‚oski tokaj nie tylko wszedÅ‚ na europejskie stoÅ‚y, ale również zaczÄ…Å‚ zgarniać medale. Energiczne protesty WÄ™grów wywoÅ‚aÅ‚y sprytny kontratak. WymyÅ›lono bajeczkÄ™, że to wÄ™gierski tokaj ma wÅ‚oskie korzenie, bo podstawowy, uprawiany tam szczep furmint zostaÅ‚ jakoby sprowadzony z WÅ‚och tysiÄ…c lat temu przez pierwszego króla WÄ™gier Å›w. Stefana!
Spór został rozstrzygnięty przez Międzynarodowy Trybunał w Hadze w 1993 r., który przyznał Węgrom wyłączne prawo do używania nazwy tokaj. Włosi wywalczyli tyle, że dopiero w 2007 r. przestali produkować swój tocai. Dzięki temu ostatni rocznik uzyskał nie tylko muzealną wartość, ale i astronomiczną cenę; włoscy winiarze na pożegnanie zarobili przynajmniej fortunę!
Bitwa z sÄ…siadem
Najgroźniejszy przeciwnik pojawiÅ‚ siÄ™ wtedy, gdy WÄ™grom wydawaÅ‚o siÄ™, że już wygrali wojnÄ™! Otóż SÅ‚owacja z chwilÄ… odzyskania w 1993 r. niepodlegÅ‚ej paÅ„stwowoÅ›ci natychmiast zaczęła produkować wÅ‚asny tokaj. Nie bez racji. Szerokie na 3–4 km Pogórze Tokajskie ma 87 km dÅ‚ugoÅ›ci i cztery miejscowoÅ›ci tego regionu znajdujÄ… siÄ™ na jej terytorium.
Granice obszaru, na którym kwitnie tokajska pleśń, zostały ustalone jeszcze za czasów cesarzowej Austrii i królowej Węgier Marii Teresy. Nie uwzględnione jednak zostały po I wojnie światowej przy wyznaczaniu w 1920 r. w Trianon nowych granic Węgier oraz Czechosłowacji. I to stało się zarzewiem obecnego ostrego konfliktu. Winiarskie prawo z początku XX w. ściśle określało areał tokajskich winnic. Węgrom przypadło z tego 5860 ha, Słowacji 174 ha. Ale nagle okazało się, że Słowacy nie tylko powiększyli teraz swój areał, ale zaczęli tłoczyć tokaj z winogron przywożonych spoza granic regionu. A jest to surowo zabronione. Tak przynajmniej twierdzili Węgrzy, gdy nagle na rynku znalazło się znacznie więcej słowackiego tokaju, niżby to było możliwe przy tej powierzchni winnic. Madziarzy zakwestionowali też jakość słowackiego wina, oskarżyli o nieprzestrzeganie technologii produkcji i psucie marki.
SÅ‚owacy nie pozostali dÅ‚użni. Zarzucili Madziarom, że sami powiÄ™kszyli winnice, sadzÄ…c szczepy na pÅ‚aszczyznach, a nie na zboczach. W swoich laboratoriach zaczÄ™li kontrolować wÄ™gierski tokaj i wykazali, że w przypadku reprezentacyjnych aszu, na 15 butelek aż 9 nie speÅ‚niaÅ‚o wymogów! W 2008 r., pod auspicjami UE doszÅ‚o do wstÄ™pnego porozumienia. Ministerstwa rolnictwa obu paÅ„stw uznaÅ‚y, że „tokaj jest historycznym skarbem, którym należy siÄ™ podzielić i za który ponosi siÄ™ wspólnÄ… odpowiedzialność”. WÄ™grzy zgodzili siÄ™, że areaÅ‚ winnic po stronie sÅ‚owackiej zostanie powiÄ™kszony do 565 ha; oni bÄ™dÄ… produkować 90 proc. win tokajskich, a SÅ‚owacja 10 proc. wedÅ‚ug identycznej technologii. WiosnÄ… 2009 r. SÅ‚owacja zażądaÅ‚a jednak powiÄ™kszenia areaÅ‚u do 908 ha i zerwaÅ‚a umowÄ™.
Spory o wino znalazły się w cieniu znacznie większego konfliktu wywołanego przyjętą przez parlament Słowacji ustawą o języku urzędowym, w dużej mierze ograniczającą prawa mniejszości węgierskiej. Niewiele wskazuje, że w sprawie tokaju obie strony dojdą do porozumienia do końca 2010 r., kiedy UE podejmie ostateczną decyzję w sprawie używania nazwy tego wina. Niewykluczone, że powstaną dwa różne regiony winne i dwie różne nazwy. Oby nie zaszkodziło to tokajowi!
Komentarze |